Górale bez wątpienia stanowią społeczność wyjątkową i bardzo odrębną etnicznie, charakterystyczną, barwną i silnie związaną ze swoimi tradycjami. Na tych terenach, na których żyją górale wszystkie te zwyczaje i tradycje są żywe i mocno osadzone w kulturze życia codziennego. Jak więc wygląda tradycyjne, góralskie wesele?

Co wyróżnia góralskie wesele?

Góralskie wesela są ciekawe, inne, odrębne, obfitujące w interesujące zwyczaje, organizowane “na bogato”, duże oraz huczne. Widać to już na pierwszy rzut oka. Wiele elementów takiej imprezy czy też kultywowanych zwyczajów opiera się na przesądach i dawnych wierzeniach, a niektóre zwyczaje z pewnością na dzień dzisiejszy mogą się wydawać staromodne czy nawet staroświeckie. Dla ludzi nie znających tej kultury być może zaskakujące, a nawet dziwne. A jednak, to właśnie ich przestrzeganie i kultywowanie przez młodych sprawia, że wesela góralskie są inne od wszystkich i są tak niezwykłe.

Trzeba zaznaczyć, że to imprezy duże, które organizowane są z przepychem i dużym rozmachem. Standardem są imprezy planowane nawet na 200-300 osób, a więc w weselu bierze udział nie tylko najbliższa rodzina, ale tak naprawdę dość duży fragment społeczności. Wesela są mocno osadzone w tradycji rodzinnej, a więzi społeczne odgrywają tutaj niebagatelną rolę. Kolory, jakie dominują na góralskich weselach trudno nazwać stonowanymi- oddają one góralską naturę ludzi o niesamowitym harcie ducha. Znajdziemy tutaj takie barwy jak karminowa czerwień, intensywna zieleń, energetyczna żółć i nasycony kolor niebieski. Barwy te bezpośrednio nawiązują do góralskiej tradycji. Znajdziemy je na ślubnych dodatkach, obrusach, a nawet na drewnianych meblach, jakie stanowią dekorację sali weselnej.

Od czego wszystko się zaczyna? Przygotowania do ślubu

“Namówiny” to góralski odpowiednik naszych zaręczyn. Tutaj idziemy jednak o krok dalej, gdyż nie tylko wybranka musi wyrazić zgodę na ślub, ale też od razu musi zostać ustalona data ceremonii i wesela, a także muszą zostać omówione kwestie posagu, jaki należy się panu młodemu. Zaręczy są więc bardzo konkretne i stanowią wiążącą rozmowę będącą początkiem przyszłych przygotowań.

A w jaki sposób młoda para się poznaje jeszcze zanim podejmą oni decyzję o ślubie? To również jest bardzo ciekawe, gdyż wiąże się z tym szczególny zwyczaj. W góralskiej tradycji pojawiają się tak zwane “zazierunki”. Kiedy mężczyzna ma już swoją wybrankę, stara się wybadać, czy ta jest mu przychylna. W tym celu wysyła do wybranki swoją zaufaną osobę, która ma za zadanie ocenić, czy kobieta jest mu przychylna. Jeśli osoba ta przekaże mężczyźnie dobre wieści- ten może planować przyszłe zaręczyny licząc, że nie zostanie odrzucony.

Co dzieje się jeszcze przed ceremonią?

Dość charakterystycznym sposobem zapraszania gości weselnych są “pytalce”, czyli młodzi mężczyźni, którzy mają pełnić rolę drużbów, którzy jeżdżąc na koniach odwiedzają osoby, które są na weselu mile widziane. To drużbowie mają też za zadanie przywieźć pana młodego do przyszłej małżonki w dniu wesela. Co istotne i odrębne od innych tradycji, które być może znamy- w przypadku wesela górali pan młody ma wręcz obowiązek zobaczyć pannę młodą przed ceremonią. Oczywiście, obowiązkowym elementem jest błogosławieństwo rodziców, jakie muszą uzyskać młodzi. “Wypytowiny” to specjalne góralskie określenie na przemowę teściów, jaka następuje podczas błogosławieństwa. Zaskakujące może być natomiast to, że pan i panna młoda nie mogą udać się razem na ceremonię. Według zwyczaju- każde z nich musi jechać osobno, a spotykają się dopiero na miejscu.

Jak wyglądają stroje państwa młodych?

To właśnie strój młodych jest szczególnie interesujący i stanowi bezpośrednie nawiązanie do góralskiego folkloru. Według tradycji, przygotowaniem panny młodej powinny zajmować się w dzień ślubu najstarsze kobiety z gminy. Przygotowania zazwyczaj trwają od wczesnych godzin porannych. Z kolei pan młody musi przygotować się sam- nie otrzymuje on nikogo do pomocy. Wśród wyróżniających się elementów stroju młodych można znaleźć:

• Bardzo kolorową spódnicę zakładaną na suknię ślubną lub samodzielnie, która posiada bogate, tradycyjne wzornictwo góralskie.
• Gorset, który jest ręcznie wyszywany i bogato zdobiony w korale i perełki. Gorset jest elementem obowiązkowym. Nawet w przypadku bardziej współczesnych imprez, na których panna młoda ma klasyczną białą suknię- gorset powinien swoimi zdobieniami nawiązywać do tradycji góralskich. Ewentualnie, dodatkiem “góralskim” do białej sukni może być chusta z frędzlami.
• Buty w postaci kierpców. To tradycyjne buty góralskie.
• Biżuterię panny młodej stanowią czerwone, drewniane korale- to ważny góralski symbol.
• Haftowana biała koszula.
• Wianek, który wykonywany jest z rodzimych kwiatów, najlepiej z kwiatów polnych, które wyglądają delikatnie i swojsko.
• Pan młody zakłada jasne spodnie, białą koszulę, kierpce, a także charakterystyczny pas.
• Nakryciem głowy pana młodego jest czarny kapelusz ozdobiony muszelkami, w który dodatkowo wkłada się góralskie piórko.
• Goście weselni oczywiście mogą pozwolić sobie na ludowe akcenty- specjalny strój góralski nie jest jednak wymagany, chyba, że ktoś taki posiada i chce go włożyć zgodnie z tradycją. Wśród drobnych symboli nawiązujących do tradycji może należeć kapelusz, korale lub też chusta z góralskim wzornictwem.

Czas na ślub! Droga na ceremonię i na imprezę

Droga państwa młodych z kościoła usiana jest licznymi przystankami, podczas których muszą usłyszeć życzenia pomyślności w bramach domów, obok których przejeżdżają, a których mieszkańcy “zastawiają” drogę państwu młodym. Szczególne znaczenie w góralskich tradycjach ma tutaj oczywiście alkohol- mocny, wysokoprocentowy trunek, który zwyczajowo samodzielnie przygotowywało się na tak huczną imprezę. Takim alkoholem muszą poczęstować państwo młodzi wszystkich, którzy “zastawiają” im drogę i których pomyślność na przyszłe życie chcą sobie w taki sposób kupić. Kultywowany jest też zwyczaj “skrapiania” bram alkoholem.

Zabawa weselna- jak wygląda po góralsku?

Tradycyjne wesele góralskie to huczna zabawa do rana przy sporej orkiestrze. Muzyka góralska jest głośna i energiczna, tworzona z wykorzystaniem różnych instrumentów. Doskonale współgra z barwnymi dekoracjami, jakie na takim weselu muszą się znaleźć. Nierzadką praktyką jest organizacja poprawin, a nawet kilkudniowych imprez, które z reguły trwają do rana. Zazwyczaj, góralskie wesela organizuje się w karczmach lub gospodach, a jeśli jest to jakiś inny lokal- należy zadbać o odpowiedni jego wystrój nawiązujący do folkloru, pełen kompozycji florystycznych z kwiatów, traw i zbóż. Nie może oczywiście zabraknąć białych obrusów ze wspaniałymi haftami.

Tradycyjne zwyczaje

Do najpopularniejszych góralskich zwyczajów weselnych można zaliczyć między innymi:

• Powitanie młodych na sali weselnej chlebem i mlekiem– trochę inaczej niż w innych częściach Polski, gdzie mamy do czynienia z chlebem i solą. Chleb jest podawany przez matki państwa młodych. Zwyczajowi temu towarzyszy wypicie mleka z kieliszka do wódki. Tym zwyczajem rozpoczyna się zabawa na sali weselnej.
• Ważnym elementem każdego góralskiego wesela jest pierwszy taniec pary młodej. Przygotowania do tego tańca zazwyczaj odbywają się odpowiednio wcześniej, trzeba jednak wziąć pod uwagę, że jest to tradycyjny taniec góralski z głośną muzyką, a także z typowymi dla górali przyśpiewkami.
• Cepiny– polegają mniej więcej na tym, co oczepiny w innych częściach Polski. W góralskiej wersji mogą jednak trwać naprawdę długo, bo kilka godzin. Podczas tego obrzędu pan oraz panna młoda muszą w symboliczny sposób pokazać, że zrywają z dotychczasowym stylem życia na rzecz nowego, wspólnego życia w małżeństwie. Panna młoda zdejmuje z głowy wianek, a na jego miejsce nakłada bogato zdobioną chustę góralską. Z kolei w przypadku pana młodego, z jego kapelusza wyjmowane jest piórko.
• Wykupienie pióra od druhen- jednym ze zwyczajów jest oddanie pióra z kapelusza pana młodego dla druhen. To jednak nie koniec, gdyż później pan młody ma niełatwe zadanie- musi je z powrotem wykupić. Sposób wykupienia pióra zależy od tego, jakie zabawy i zadania przygotują panu młodemu druhny.

Co można zjeść na góralskim weselu?

Najpopularniejszym rodzajem alkoholu, jaki można spotkać na góralskim weselu jest śliwowica. Wśród potraw znajdziemy przede wszystkim kwaśnicę. Jest ostra i zarazem kwaśna, bardzo wyrazista zupa gotowana na różnego rodzaju mięsach- wieprzowinie oraz baraninie. Inną zupa, którą często można spotkać w góralskim menu weselnym jest czośnianka– zupa przygotowywana na bazie dużej ilości czosnku i cebuli z dodatkiem aromatycznej mięty.

Góralskie wesele to dużo pieczonego mięsa w różnej postaci. Mięsa pieczone w dużych kawałkach to na przykład pieczone prosie czy udziec barani. Do mięsnych dan należy golonka w kapuście, a także żeberka w piwie. Dania są bardzo sycące i przygotowywane według znanych i od lat przygotowywanych przepisów.

Nie może też zabraknąć góralskiego chleba, który jest przygotowywany według tradycyjnej receptury. Oczywiście, trudno i bardziej góralskie jedzenie od typowych serów, a więc oscypków. Może jednak być dla nas zaskakujące, że ser może być podawany w formie deseru- ze słodką żurawiną. Innymi tradycyjnymi serami obecnymi na weselu jest oczywiście bryndza, korboc, gołka i rydykołka. 

Jak zorganizować góralskie wesele?

Współcześnie organizowane wesela mogą trochę odbiegać od tych tradycyjnych. Co jednak istotne- przetrwało wiele bardzo charakterystycznych zwyczajów i obrzędów, które poprzez kultywowanie przez następne pokolenia mogą przetrwać próbę czasu. Trzeba przyznać, że organizacja góralskiego wesela nie należy też do najłatwiejszych. Jest to duże wyzwanie, chociażby ze względu na rozmach, przepych i impet z jakim się wiąże. Już sama duża liczba gości sprawia, że taka impreza to spory wysiłek dla rodziców i młodych, którzy podejmują się jej zaplanowania. Za pewne też z tego względu wiele firm zajmujących się organizacją wesel pomaga także i w tak specyficznych imprezach, jak właśnie tradycyjne wesele góralskie. Góralskie wesele swoim klimatem trochę przypomina wesela w stylu rustykalnym czy też w stylu boho.